Sự phát triển thần tốc của Internet trong những năm gần đây đã mở ra cho trẻ em những cơ hội lớn để học tập và vui chơi vượt qua các giới hạn vật lý. Tuy nhiên, việc sử dụng Internet với tần suất lớn và không được kiểm soát đã khiến nhiều cm trở thành nạn nhân của các hành vi tấn công và lạm dụng trên không gian mạng. Không dễ để loại bỏ hết các thông tin độc hại, nhưng việc bảo vệ trẻ em trước những “cạm bẫy” trên Internet phải được thực hiện bài bản và rốt ráo, không chỉ để đảm bảo an toàn mà còn giúp các em hình thành những nhận thức đúng đắn sau này.
Con dao hai lưỡi
Trong đại dịch COVID-19, trẻ em
là đối
tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi những
rào cản được dựng lên trong thời
gian phong tỏa và cách ly. Rất may,
Internet và mạng
xã hội đã
phần nào giúp
việc
học tập và kết nối của các em
không
bị gián đoạn. Dù không
được đến trường, các
em vẫn
có thể tham gia các lớp
học trực tuyến, trò chuyện với các
bạn và giải trí qua Internet. Đây
không chỉ là kho tri thức
vô tận để trẻ em
chủ động
học tập và khám phá, mà còn là một kênh liên lạc hiệu
quả, giúp các em duy trì các mối quan hệ, tránh những
tổn thương tâm lý cách
ly gây
ra. Tuy
nhiên,
việc trẻ em sử dụng Internet và mạng xã hội thường xuyên hơn trong thời gian đại
dịch có thể dẫn đến việc các em
trở
thành nạn nhân chính của các làn sóng tin giả và các hành vi bạo lực, lạm dụng trên
Internet.
Tổ chức theo dõi Internet (IWF) cho biết, kể từ năm 2019, số trang
web
hiển thị các hình ảnh và video lạm dụng tình dục trẻ em
đã tăng 1.08%, - một
con số cực kỳ đáng báo
động.
Năm 2020,
IWF đã phát hiện hơn
25.000 trang web có chứa nội dung xâm hại trẻ em thuộc
loại nghiêm trọng nhất.
Con số này đã tăng gấp
đôi trong năm 2022 và là mức cao kỷ lục.
Báo cáo của
IWF cũng
chỉ ra rằng, trẻ em
càng nhỏ thì mức độ bị lạm dụng càng cao.
Theo số liệu
do Trung tâm quốc gia về trẻ em mất tích và bị
bóc lột (NCMEC) của Mỹ
công bố, trong năm 2010, chỉ có khoảng 1 triệu báo cáo về các tài liệu
lạm dụng
tình
dục trẻ em
được gửi đến Cyber Tipline - trang tiếp nhận các thông
báo các vấn đề liên quan về bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến. Năm 2019, số
báo cáo đã tăng vọt lên 29,3 triệu vụ vào năm 2021 và
hơn
32 triệu vụ vào năm 2022.
Lạm dụng tình dục chỉ là
một trong những nguy cơ
mà trẻ em phải phải đối mặt khi sử dụng Internet. Số liệu khảo sát của
UNICEF cho
biết hơn 1/3 thanh thiếu niên từng bị bắt nạt trên mạng, trong đó
1/5 tiết lộ có ý định bỏ học vì
xấu hổ.
Những hành vi như đặt biệt danh, bình luận miệt thị, ghép ảnh
với mục đích xấu... ảnh hưởng
rất lớn đến
trẻ. Không giống như lời nói
trực tiếp, những bình luận và hình ảnh
bắt nạt thường nhanh chóng
lan truyền rộng rãi và được lưu lại trên Internet, khiến
nạn nhân có cảm giác không tìm thấy lối thoát.
Ngoài ra, trẻ em cũng là
mục tiêu
của thông tin độc hại và tin giả. Với bản tính tò mò và ham khám phá, trẻ
em thường
bị dẫn dụ và thuyết phục bởi những thông tin giả
mạo giật gân,
độc lạ. Đây
cũng là nguyên nhân khiến nhiều em trở
thành
nạn nhân của
các trào lưu nguy
hiểm. Cách đây vài năm, các trào lưu “thử thách cá voi xanh”
và “thử thách Momo”
đã dẫn đến hàng trăm vụ trẻ em tự tử thương tâm.
Việc trẻ em
tham gia các hội nhóm trên mạng xã
hội hay các trò chơi trực tuyến trên Internet dẫn đến nguy cơ lộ lọt thông tin cá nhân. Kẻ gian dựa vào
những thông tin này để dưa ra những quảng cáo bất hợp pháp hoặc không phù hợp
nhằm vào trẻ em.
Đây có thể là “miếng mồi ngon” cho
các đối tượng bắt cóc và buôn bán trẻ em. Bên
cạnh đó, sử dụng Internet thiếu định hướng cũng tăng nguy cơ mắc chứng nghiện mạng xã hội.
gây thiếu kiềm chế,
giảm nhận thức, tâm trạng bất an,
ảnh hưởng đến cuộc sống của
các em.
Trong số người dùng lnternet, trẻ
em là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất do không có hoặc
có rất ít kiến thức và khả năng tự bảo vệ bản thân. Trong
khi đó,
những người gần gũi và chịu trách nhiệm cao nhất với các em là phụ huynh lại không thể kiểm soát triệt để việc sử dụng Internet và mạng xã hội của con em mình. Mỗi ngày có VÔ SỐ thông tin
được đăng tải lên Internet, hàng triệu
hội nhóm
và trang web được lập mới. Nếu không
được trang bị kỹ năng và thường xuyên giám sát, rất khó để cha mẹ có
thể
phòng ngừa và ngăn chặn trẻ em truy cập
vào các nội
dung xấu.
Chung tay siết chặt bảo vệ trẻ em trên Internet
Trước những nguy cơ ngày càng gia
tăng trên
Internet đối với trẻ em, chính
phủ các nước đã và đang nhanh
chóng thúc đẩy các chính sách nhằm mang lại
một không gian mạng an toàn. Mặc dù
quy định
tại mỗi nước
có thể
khác nhau, song đều chủ trương tăng cường
sự tham gia
của phụ huynh
trong việc quản lý
trẻ em sử dụng Internet và yêu cầu các mạng xã hội, các công ty nội dung trực tuyến tính đến độ tuổi của người dùng trước khi
cung cấp dịch
vụ.
Mỹ là
một trong những quốc gia đầu
tiên trên thế giới ban hành các điều
luật
nhằm bảo vệ trẻ em trên không gian mạng. Ngay từ năm 1998,
Quốc hội Mỹ
đã
thông qua Công ước về bảo vệ
quyền riêng tư trên mạng của trẻ em (COPPA). Luật
này có hiệu lực sau đó 2 năm và
do Ủy ban
Thương mại liên bang
Mỹ giám sát thực thi.
COPPA là luật liên bang duy nhất của Mỹ nhằm hạn chế các tác động của quảng cáo có chủ đích nhằm vào trẻ em. Theo COPPA, các nhà điều hành trang web bị cấm thu thập thông tin từ trẻ em mà không xin phép và thông báo trước cho cha mẹ. Năm 2012, COPPA được sửa đổi, bao gồm qui định mới là cấm các công ty sử dụng các nhận dạng kỹ thuật số như cookie, dữ liệu định vị địa lý và bất kỳ thông tin nghe nhìn nào để theo dõi và chạy quảng cáo dựa trên thói quen dùng Internet của trẻ. Luật sửa đổi buộc các công ty xóa dữ liệu thu thập từ trẻ em để phục vụ cho mục đích công nghệ. Tuy nhiên, các chuyên gia đánh giá COPPA vẫn có một số lỗ hổng, ví dụ như không đưa ra qui định cho việc thu thập dữ liệu của trẻ em từ 13- 18 tuổi. Ở cấp độ bang, Mỹ áp dụng cả Đạo luật về quyền riêng tư của người tiêu dùng California (CCPA). Đạo luật này phần nào khắc phục được những hạn chế của COPPA.
Ngoài hai đạo luật hiện hành là COPPA và CCPA, Mỹ cũng đang tích cực xây dựng các luật mới để
bảo vệ
trẻ em tốt hơn trước những cám dỗ ngày
càng tinh
vi trên mạng.
Đạo luật Thiết kế
phù hợp với độ tuổi California (CAADCA), có hiệu lực
từ ngày
1/7/2024, nâng độ tuổi của trẻ
em lên 18 tuổi, thay vì 13 tuổi như
hiện
nay. Một số nghị
sĩ Mỹ đang thúc đẩy Luật An toàn và thiết kế Internet cho
trẻ em
(KIDS). Dự luật buộc các nền tảng như YouTube hay Tiktok hạn chế quảng cáo và cấm các tính năng tự
động
phát video tiếp theo trong các nội dung dành cho trẻ em.
Để giải quyết tình trạng phát tán
số lượng
tài liệu lạm dụng trẻ em trên
mạng nhiều nhất khu vực,
Liên minh châu Âu (EU) đã ban hành Đạo luật Dịch vụ kỹ thuật số (DSA), yêu cầu
các công ty
công nghệ
và mạng xã
hội phải có nhiều
biện pháp hơn
nữa để
phát hiện và
loại bỏ các hình
ảnh lạm dụng tình dục trẻ em, đồng thời bảo
vệ tốt hơn
dữ liệu cá nhân của những đối tượng yếu thế. Cuối
tháng 8/2023
là thời
hạn chót để các gã khổng lồ công nghệ hoàn tất điều
chỉnh theo DSA. Tiktok
vừa
thông báo sẽ cho phép người dùng EU tắt tính năng tự động hiển thị nội dung dựa trên sở thích
cá nhân và cấm quảng cáo nhằm vào đối tượng từ 13-17 tuổi.
Tại Anh - nơi trẻ em
chiếm 1/5
số người dùng Internet, Luật thiết kế phù hợp với độ
tuổi được thông qua từ đầu tháng 9/2021, yêu cầu các công ty công
nghệ đưa ra các thiết kế, tiêu chuẩn công
nghệ phù hợp với trẻ em, tránh sử dụng các thuật toán dẫn đến nguy
cơ
xâm hại về đời tư và hình ảnh của trẻ em. Các thủ thuật khuyến khích
trẻ em bỏ qua
những qui tắc bảo mật hay thu thập dữ liệu về người dùng trẻ tuổi cũng sẽ bị cấm. Nếu không
tuân thủ, các
hãng công nghệ có
thể bị
xử phạt tới
4% doanh
thu toàn cầu hằng năm.
Ngay lập
tức các mạng xã hội đã có phản
ứng tích cực. TikTok giới thiệu tính năng
mới
cho phép phụ huynh cài đặt
lịch tắt
thông báo cho trẻ, theo đó các tài
khoản người dùng từ 13-15 tuổi sẽ không
nhận được thông báo kể từ 9 giờ
tối. Instagram vô hiệu quảng cáo có định hướng nhằm vào người
dùng dưới 18 tuổi, còn YouTube tắt tính năng bật
tự động
với người dùng là trẻ vị thành niên.
Trong khi đó, Pháp bắt buộc tất cả các mạng xã hội phải có chức năng cho phép phụ huynh giám sát hoạt động của trẻ vị thành niên nhằm bảo vệ các em khỏi các nội dung không phù hợp như bạo lực hay khiêu dâm. Các đối tượng dăng thông tin bôi nhỏ, sai sự thật trên không gian mạng có thể bị phạt tù 01 năm và phạt tiền lớn đến gần 50.000 USD.
Australia là một trong số các nước áp dụng các nguyên tắc nghiêm ngặt nhất về kiểm soát độ tuổi đổi
trên Internet.
Nước này qui định người dung dưới 16 tuổi tham gia mạng xã hội phải được
cha mẹ đồng ý. Các công ty sở hữu mạng
xã hội vi phạm sẽ
chịu phạt tiền lên tới 7,5 triệu USD. 10, doanh
thu hàng năm hoặc gấp 3
lần lợi ích tài chính.
Theo luật về quyền riêng tư trực
tuyến của Australia,
các mạng xã hội và diễn đàn ẩn danh phải thực hiện tất cả các bước
xác minh để xác
định độ tuổi của người dùng,
và ưu tiên quyền lợi của trẻ em khi thu thập dữ liệu.
Ở khu
vực châu Á, Trung Quốc là
nước mạnh tay
nhất trong
việc quản lý việc sử dụng Internet của trẻ em. Đầu tháng này, Trung
Quốc đã
công bố qui định mới, hạn chế
người dưới 18 tuổi truy cập vào Internet
từ thiết bị di động từ 10h tối đến 6h
sáng hôm sau.
Nước này cũng ban
hành hệ thống quản lý thời
gian sử dụng điện thoại thông minh: khoảng 40 phút/ngày cho trẻ dưới 8
tuổi cho
đến 2 tiếng/ngày cho thiếu niên từ 16-17 tuổi. Các
biện pháp này giúp
giảm thiểu
nguy cơ trẻ em truy cập
vào những nội dung không phù hợp, độc
hại trong thời gian bố mẹ khó
kiểm soát.
Nằm ở khu vực có thị trường Internet bùng nổ
nhất thế giới,
các nước Đông
Nam Á cũng ráo riết thực hiện các
biện pháp bảo vệ trẻ em trên không gian mạng. Cuối năm ngoái, Quốc
hội Singapore đã thông
qua đạo luật Tăng cường an toàn trực tuyến. Theo đó, các mạng xã
hội phải hành
động “ngay trong vòng
vài giờ” khi nhận
được báo cáo
từ phụ huynh và
học sinh về các nội dung không phù hợp. Trong khi đó, Bộ Giáo
dục, Văn hóa, Nghiên cứu và Công
nghệ Indonesia đã ký kết một thỏa thuận với
Twitter, nhằm
nâng cao nhận thức sử dụng mạng xã hội cho học sinh, giáo viên và những người làm công tác giáo dục ở cấp cơ sở.
Trong nhịp phát triển hiện đại, việc
ngăn cấm trẻ
em sử dụng Internet là điều không thể, thậm chí
lợi bất cập hại. Điều quan trọng là tạo cho
các em
một môi trường mạng an toàn, trang bị cho các em những “bộ lọc” thông tin
hữu ích,
giúp các em có thể
tự bảo vệ bản thân trước các nội dung xấu độc. Cha
mẹ phải thực hiện
cùng lúc vai trò hướng dẫn và giám
sát các hoạt động
của con cái mình trên Internet. Mặc dù, chưa
có nước
nào đưa ra được giải pháp triệt để
nhằm ngăn chặn hoàn toàn các nguy cơ từ Internet. Tuy
nhiên,
dấu hiệu đáng mừng là các nhà quản lý đang liên tục
siết chặt các qui định
và chế tài để mang lại một
môi trường mạng an toàn và hữu ích
hơn cho trẻ em.
Giám đốc điều hành IWF Susie Hargreaves cảnh báo: “Trẻ em đang là đối tượng bị nhắm mục tiêu, tiếp cận, thao túng và lạm dụng của tội phạm ở Qui mô công nghiệp. Việc lạm dụng tình dục này thường xảy ra ngay trong nhà và các bậc cha mẹ hoàn toàn không biết những người lạ trên Internet đang làm gì với con mình”.
